ถาม&ตอบ กับ นพ.ปัณณวัฒน์ มงคลรัตนกูล

โรคไตเกิดได้ในทุกช่วงอายุ แต่สาเหตุส่วนใหญ่มักในผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว เช่นโรคเบาหวาน โรคความดัน

โรคไตมี 2 แบบคือไตวายเรื้อรัง และไตวายเฉียบพลัน

กรณีไตวายเฉียบพลัน หายได้รับการแก้ไขสามารถไตมีโอกาสดีขึ้นได้ สามารถหยุดการบำบัดทดแทนไตได้

กรณีไตวายเรื้อรัง ปัจจุบันยังไม่มียาที่สามารถรักษาโรคไตเรื้อรังที่หายขาดได้ โดยไตวายมีทั้งหมด 5 ระยะ โดยหากเข้าสู่ระยะที่ 5 โดยมีค่าไตต่ำว่า 15% จะต้องเข้ารับการบำบัดทดแทนไต

จริงๆแล้วผู้ป่วยโรคไตสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ แต่จะมีคนไข้กลุ่มนึงที่อาจจะดูแลตัวเองไม่ได้ ซึ่งสิ่งที่สำคัญคือเรื่องของอาหารของผู้ป่วยให้เหมาะสมกับระดับเกลือแร่ในเลือดของผู้ป่วยแต่ละรายตามคำแนะนำของแพทย์

การล้างไตทางช่องท้องมี 2 แบบ แบบแรกคือการทำมือ อีกแบบคือการล้างไตทางช่องท้องด้วยเครื่องอัตโนมัติ ก่อนทำการล้างไตผู้ป่วยจะได้รับการสอนจากทางพยาบาล ซึ่งวิธีการไม่ได้ยุ่งยากสามารถทำได้เองที่บ้าน โดยผู้ป่วยอาจจะต้องจัดเตรียมบ้านให้สะอาดตามคำแนะนำของพยาบาล

การล้างไตทางช่องท้องด้วยเครื่องอัตโนมัติ สามารถใช้งานได้ไม่ยุ่งยาก โดยทางพยาบาลจะมีการสอนก่อนผู้ป่วยจะนำเครื่องกลับไปใช้ที่บ้าน

อย่างแรกต้องดูก่อนว่าผู้ป่วยมีความจำเป็นที่จะต้องฟอกเลือดรึยัง หากผู้ป่วยมีโรคประจำตัวอยู่ควรดูแลโรคประจำตัวให้ดี เพื่อหลีกเลี่ยงการเสื่อมของไต และเมื่อถึงเวลาที่ต้องทำการบำบัดทดแทนไตทางผู้ป่วย ญาติ และบุคลาการทางการแพทย์จะต้องลงความเห็นร่วมกันว่าผู้ป่วยเหมาะสมกับการรักษาแบบไหน เนื่องจากยังมีวิธีรักษาอื่นๆนอกจาการฟอกเลือดอีก 3 วิธี คือการล้างไตทางหน้าท้อง การปลูกถ่ายไต และการรักษาแบบประคับประคอง

ค่า eGFR 27% เป็นไตวายเรื้อรังระยะที่ 4 ปกติแล้วคนทั่วไปจะปัสสาวะไม่เกิน 2 ครั้ง/คืน ซึ่งหากมีการปัสสาวะบ่อยต้องหาสาเหตุอาจจะมีความผิดปกติของกระเพาะปัสสาวะ หรือการคุมเบาหวานได้หรือไม่ หากคุมน้ำตาลได้ไม่ดี อาจจะมีปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน เนื่องจากร่างกายมีการขับน้ำตาลออกมาทางปัสสาวะ

ปัจจัยในการเกิดโรคเป็นไปได้ทั้ง 2 ส่วน ทั้งกรรมพันธุ์ และพฤติกรรม แต่สำหรับกรรมพันธุ์เราไม่สามารถควบคุมได้ ดังนั้นในส่วนของพฤติกรรมเราสามารถควบคุมได้จึงควรระมัระวังในการรับประทานอาหาร

มีโอกาสปลูกถ่ายไตได้ ไม่ว่าผู้ป่วยบำบัดทดแทนไตด้วยการฟอกเลือดหรือล้างไตทางช่องท้องก็สามารถทำการปลูกถ่ายไตได้ โดยการปลูกถ่ายไตมี 2 แบบ คือ จากผู้มีชีวิต คือการบริจาคไตจากเครือญาติ ซึ่งมักจะได้ไตที่มีคุณภาพเนื่องจากสามารถเตรียมสภาพร่างกายของผู้บริจาคได้ กับแบบที่ 2 คือจากผู้เสียชีวิต เช่นผู้ป่วยที่สมองตาย

ผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง ต้องล้างไตทุกวันทำให้สามารถรับประทานอาหารได้หลากหลายกว่าผู้ป่วยฟอกเลือดเพราะการฟอกเลือดทำสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง

สามารถออกกำลังกายได้ตามสมควร สำหรับผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องต้องระวังการยกของหนัก และหลีกเลี่ยงการว่ายน้ำ ส่วนผู้ป่วยฟอกเลือดสามารถออกกำลังกายได้เช่นกัน แต่หากออกกำลังกายหลังจากฟอกเลือดอาจจะมีอาการเวียนหัว หน้ามืดได้ เนื่องจากร่างกายอาจมีภาวะของสารน้ำที่ยังไม่คงที่

หากมีโรคประจำตัวอยู่ควรควบคุมโรคประจำตัวให้ดีก่อน โดยเฉพาะโรคเบาหวาน และหากต้องการทานอาหารเสริมใดๆ ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์ก่อน

มีโอกาสเป็นโรคไตวายเรื้อรังได้ โดยการรักษามักจะเอานิ่วออกก่อนเพื่อชะลอการเสื่อมของไต

กรณีการล้างไตด้วยเครื่องอัตโนมัติ สามารถเที่ยวได้หากที่พักมีไฟฟ้ารองรับการใช้งานของเครื่องอัตโนมัติ กรณีการล้างไตล้างด้วยมือเพียงเตรียมน้ำยาไปให้เพียงพอก็จะสามารถเดินทางไปเที่ยวได้

ปัจจุบันทุกสิทธิการรักษาสามารถเข้าถึงการรักษาได้แล้ว

สำหรับไข่ขาวคือโปรตีน ซึ่งผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง ระยะท้ายๆที่ยังไม่ได้รับการบำบัดทดแทนไต แพทย์มักให้จำกัดปริมาณโปรตีน เนื่องจากไตไม่สามารถกรองโปรตีนได้ ทำให้เกิดภาวะโปรตีนรั่วทางปัสสาวะ โดยสังเกตได้ว่าปัสสาวะจะเป็นฟอง ดังนั้นหากกินไข่ขาวเพิ่มจำนวนมากๆอาจจะไม่ส่งดีต่อผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังได้ แต่หากผู้ป่วยขาดสารอาหารอาจจะต้องรับประทานโปรตีนให้เหมาะสมกับร่างกายของแต่ละคน ส่วนน้ำข้าวเสมือนน้ำธรรมดาไม่ได้ช่วยบำรุงไตใดๆ

ต้องควบคุมอาหารเช่นกัน ตามคำแนะนำของบุคลากรทางการแพทย์

ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังตั้งแต่ระยะที่ 3 เป็นต้นไป ไม่มีความจำเป็นต้องเสริมโปรตีน

ผู้ป่วยสามารถเลือกรับการบำบัดทดแทนไตได้ทุกแบบ โดยดูตามความเหมาะสมของการใช้ชีวิตของผู้ป่วยจะดีที่สุด

อย่างแรกต้องหาสาเหตุก่อนว่าโปรตีนรั่วจากอะไร หากเกิดจากเบาหวานก็อาจจะจำกัดปริมาณโปรตีนที่บริโภค นอกจากนี้อาจจะมียาบางชนิดที่ช่วยชะลอการเสื่อมของไตได้โดยแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาในการจ่ายยา ดังนั้นการรับประทานโปรตีนควรทานแต่พอประมาณ

หากโพแทสเซียมต่ำอาจจะเกิดภาวะขาอ่อนแรงได้ ผู้ป่วยจึงต้องตรวจเช็คผลเลือดถึงจะบอกสาเหตุได้ชัดเจน

ผู้ป่วยต้องเช็คผลเลือดก่อน เพื่อดูค่าฟอสฟอรัส หากค่าฟอสฟอรัสไม่ได้สูงมากก็สามารถรับประทานได้ สำหรับกาแฟดำ ไม่มีคาเฟอีน ก็ยังคงมีฟอสฟอรัสอยู่ เพียงแต่ไม่มีคาเฟ่อีน ดังนั้นก็ควรพิจารณาการรับประทานกาแฟจากผลเลือดเรื่องฟอสฟอรัส